CAMBADOS NO RECORDO: O CHOQUEIRO

Noutros tempos, cando había máis humor e xuventude menos aburrida e dispépsica*, e os nosos pais estabánse a divertir honestamente - disfrazándose de mouros, chulos, magos, guerreiros, etc..., dándose bromas inocentes, saíndo en orixinais e animadas comparsas polas rúas, sen ofender nin á moral nin aos boas costumes, comendo polo día filloas, flores e orellas e danzando pola noite
nos modernos faladoiros de confianza ou nas casas dos seus parentes, neses tempos, digo, e vivindo en Cambados e alá polos meus seis ou oito abriles recordo que entre todas as máscaras tradicinais, clásicos, primitivos, verdadeira institución fundamental do antroido, sobresaia o choqueiro, terror de todos os rapaces que iamos á escola de D Francisco Novoa, que daquela non se sei está morto ou vivo.

De por alá da Modia, de Corbillón, ou de San Adrián de Vilariño solian vir o domingo e martes de Carnestolendas, senllas comparsas de aldeáns e boas mozas vestidas con indefinibles e caprichosos disfraces nos que predominaban as cores, fortes e rechamantes que por instinto artístico prefiren os nosos campesiños para que se destaquen as súas figuras sobre a esmeralda dos nosos frescos prados e o ancho lenzo dos nosos soutos e vereas, outeiros, bouzas e piñeirais. Estas comparsas solian cantar aires populares diante das casas dous señores dá vila, acompañándose con pífanos*, pandeiros e castañetas, por que é de advertir, que naqueles os devanditos tempos aínda non caese sobre as nosas aldeas a horrible praga dos acordeóns e aristons*, que é preciso desterrar custe o que custe en nome do bo gusto e das nosas veneradas tradicións rexionais.

Como os curiosos se amontoan sobre a mascaradas e penas deixábaselle espazo para moverse, foi necesario que unha das máscaras fixese o oficio de fabricante de bastóns ou de Director da compañía de aí a institución do choqueiro.

Descoñezo, a orixe etimoloxico e gramatical da palabra choqueiro. Só sei que este personaxe era unha máscara que infundía pavor aos nenos e ao que fuxian tamén as mozas e aínda as vellas espantadizas. Viñan sempre á cabeza da comparsa dos aldeáns. O seu traxe era igual todos os anos. Máis que un disfraz se dixese que era un uniforme e aínda mellor o seu traxe de cerimonia.Consistia en vestido axustado dunha soa peza, de lanilla branca que remataba por arriba nun gorro puntiagudo e por abaixo suxeitábase nuns borceguíes* de coiro branco. Todo o traxe achábase salpicado de comas negras ssemellantes ás que ostenta o armiño dos mantos rexios. A careta era de reixa verde e dunha expresión repugnante, Na man levaban unha especia de vergallo, ou mellor un coitelo de badana rechea de lapa co que repartía golpes a destro e sinistro para abrir paso á comparsa.

En canto sentiamos ao lonxe o ruxir das xentes que anunciaban a chegada das máscaras de San Adrián, os nenos que agrupabamos orredor do portal máis próximo fixos os ollos na boca rúa e na esquina da casa por onde debía aparecer a comparsa, esperabamos con ansia indescritible e cunha emoción mestura de temor e curiosidade, a aparición do choqueiro que precedía a todas as máscaras.

Velo e botar escape era todo un. Aquela figura branca, con aquelas comas negras, ou aquela careta e aquel vergallo exercía un dominio completo sobre todos nós. Pero en canto nos poñiamos a salvo,desexabamos velo outra vez. O choqueiro atraíanos. Era unha máscara inmantada. A nós nada nos importaba os demais. Nin os traxes dos mozos, nin o donaire das mozas, nin os cantos, nin o baile, nin nada. O choqueiro seducíanos!. Para nós o choqueiro érao todo. Unha comparsa sen choqueiro era como unha misa sen cura ou unha voda sen noivo.

E pasou o Carnaval e rematáronse as comparsas, e a moda suprimiu estes costumes inesquecibles, pero o choqueiro sobreviviu á catástrofe. Aínda nalgunhas festividades relixiosas, ao lado dos xigantes e das gaitas ía o choqueiro, sen anteface é claro, pero co seu vergallo de lá, abrindo paso nas procesións.

Texto escrito por Alfredo Brañas o 1 de marzo de 1897 no periódico “La Opinión” (Diario de Pontevedra).

Traducción:  A TI MEU CAMBADOS.

Dispepsica:  deciase da persoa caracterizada pola disxestión laboriosa e perfecta.  

Pífano: O pífano é un instrumento musical de vento consistente nunha pequena frauta moi aguda que se toca atravesada..

Aristón: Instrumento músical de manubrio.

Lanilla: Especie de afeite que usaban antigamente as mulleres.

Borceguies: Unha especie de calzado.

          

                        

Para unha mellor navegación por este blog  usa o navegador GOOGLE CHROME. Descarga GOOGLE CHROME premendo AQUÍ.